Geplaatst op 22 april 2020
Leestijd: 3 min
Het Barnum-effect
“Volgens mij ben jij iemand die graag aardig gevonden wil worden en het fijn vindt om bewonderd te worden, maar daarnaast ook wel kritisch kunt zijn op jezelf. Je lijkt me ook iemand die extravert is, vriendelijk, open en warm.”
Klopt dat een beetje voor jou? Voor Winston Post in ieder geval wel. Dat zag hij niet aankomen, even een interviewtje doen voor een tv-item van Altijd Jong en vervolgens volledig doorgezaagd worden door een psycholoog. No worries, íedereen kan zich vinden in bovenstaande beschrijving. En dat is wat we binnen de Sociale Psychologie “het Barnum-effect” noemen. Dit is de neiging van mensen om zich zichzelf te herkennen in vage algemene statements, zonder te beseffen dat deze beschrijvingen net zo goed van toepassing zijn op andere mensen (Vonk, 2009). We willen zo graag geloven dat we uniek zijn, dat we voor het gemak even vergeten dat er niets uniek aan deze persoonsbeschrijving is.
Persoonlijkheidsonderzoek
Bertram Forer vond dit effect toen hij in 1948 een grote groep mensen een persoonlijkheidstest liet doen, en ze daarna allemaal dezelfde uitslag liet lezen (een deel van mijn beschrijving van Winston komt letterlijk uit de persoonlijkheidsbeschrijving van Forer). Hij vroeg hen individueel om op een schaal van 0 (helemaal niet) tot 5 (zeer sterk) aan te geven in hoeverre de beschrijving op hen van toepassing was. Iedereen scoorde hoog en herkende zichzelf dus in grote mate in de algemene beschrijving. De gemiddelde score was 4,26 (Forer, 1949) en ook in vele latere onderzoeken kwam dit effect steeds terug (Vonk, 2009).